Wonke umntu unelungelo lokufumana ukutya okukhuselekileyo, okunesondlo kunye nokutya okwaneleyo. Ukutya okukhuselekileyo kubalulekile ukukhuthaza impilo kunye nokuphelisa indlala. Kodwa okwangoku, phantse i-1/10 yabemi behlabathi isahlupheka ekutyeni ukutya okungcolisekileyo, kwaye abangama-420,000 bafa ngenxa yoko. Kwiintsuku nje ezimbalwa ezidlulileyo, lowo uceba ukuba amazwe kufuneka aqhubeke nokhuseleko lokutya kokutya kunye nemiba yokhuseleko yokutya, ngakumbi kwimveliso yokutya, ukuqhubekeka, ukuthengisa ukupheka, wonke umntu kufuneka abenoxanduva lokhuseleko lokutya.
Kwilizwe lanamhlanje apho ukutya kulunga kuya kusileka khona, nasiphi na isiganeko sokhuseleko sokutya sinokuba nefuthe elibi kwimpilo yoluntu, urhwebo kunye noqoqosho. Nangona kunjalo, abantu bahlala befumana imiba yokhuseleko lokutya xa ityhefu yokutya yenzeka. Ukutya okungakhuselekanga (equlethe intsholongwane eyingozi, iintsholongwane, iiparasites okanye iikhemikhali) zinokubangela izifo ezingaphezu kwama-200, kwisifo sohudo ukuya kuMhlaza.
Umbutho wezeMpilo weHlabathi ucebisa ukuba oorhulumente babalulekile ekuqinisekiseni ukuba wonke umntu unokutya ukutya okukhuselekileyo nokunempilo. Abaqulunqi bemigaqo-nkqubo banokukukhuthaza ukusekwa kweenkqubo zolimo ezizinzileyo zezolimo kunye nokutya, kunye nokukhuthaza intsebenziswano yecandelo lezempilo, impilo yezilwanyana, kunye nezolimo. Igunya lokhuseleko lokutya linokulawula umngcipheko wokutya wokutya kwikhonkco lokutya lokutya kubandakanya ngexesha likaxakeka.
Abavelisi bezolimo kunye nokutya kufuneka bamkele iinkqubo ezilungileyo, kwaye iindlela zokulima akufuneki ziqinisekise kuphela ukutya okusingqongileyo, kodwa zinciphise impembelelo kwindalo. Ngexesha lokuguqulwa kwenkqubo yemveliso yokutya ukuze kuhambelane notshintsho lwendalo, amafama kufuneka afumane eyona ndlela ifanelekileyo yokujongana nemingcipheko enokubakho ukuqinisekisa ukhuseleko lweemveliso zezolimo.
Abanini zithuthi kufuneka baqinisekise ukhuseleko lokutya. Ukusuka kwiNkqubo yokuThengisa, onke amakhonkco kufuneka athobele inkqubo yokuqinisekisa ukhuseleko lokutya. Ukuqhubekeka okuhle, ukugcinwa kunye namanyathelo okulondolozwa ukunceda ukugcina ixabiso lokutya, ukuqinisekisa ukhuseleko lokutya, kunye nokunciphisa ilahleko yokuvuna emva kokuvunwa.
Abathengi banelungelo lokukhetha ukutya okusempilweni. Abathengi kufuneka bafumane ulwazi ngokutya okutya kunye nezifo ngexesha elifanelekileyo. Ukutya okungakhuselekanga kunye nokukhetha ukutya okungenampilo kuya kwandisa umthwalo wesifo sehlabathi.
Ukujonga emhlabeni, ukugcina ukhuseleko lokutya akufuneki kungeneleli kwisebe eliphakathi kumazwe, kodwa nentsebenziswano esebenzayo yomnqamlezo. Bajamelene nemicimbi ebonakalayo efana nokutshintsha kwemozulu yehlabathi kunye nokufumana ukutya kwehlabathi, wonke umntu kufuneka anikele ingqalelo kukhuseleko lokutya kunye nemicimbi yokhuseleko lokutya.
IXESHA LOKUQALA: Mar-06-2021